PGS.TS Nghiêm Đình Vỳ sinh ngày 7.12.1947, tại thôn Nghiêm Xá, xã Hàm Sơn - nay là thị trấn Chờ, huyện Yên Phong, Bắc Ninh, trong một gia đình nông dân.
Năm 1966, được học tại Khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, sinh viên Nghiêm Đình Vỳ vừa học, vừa tích cực tham gia làm công tác Đoàn, làm lớp trưởng, rồi Bí thư chi đoàn, và được kết nạp vào Đảng năm 1969 khi còn là sinh viên năm thứ ba.
Năm 1970, tân cử nhân Nghiêm Đình Vỳ được giữ lại làm cán bộ giảng dạy Khoa Lịch sử, trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Năm đầu Thầy được biệt phái đi dạy phổ thông để rèn luyện phương pháp và nghiên cứu lịch sử địa phương. Ngay từ lúc ấy, Thầy đã sẵn sàng nhận bất cứ nhiệm vụ mà Khoa giao phó, từ làm trợ lý lao động cho đến trợ lý văn thể, mặc dù khả năng văn nghệ rất kém. Năm 1976, Thầy đi nghiên cứu sinh tại Viện Các nước Á-Phi, trực thuộc Trường Đại học Tổng hợp Matscơva mang tên Lômônôxốp (Liên Xô). Tháng 12/1980, Thầy bảo vệ thành công luận án Phó tiến sĩ và trở về nước tiếp tục giảng dạy tại Khoa Lịch sử. Năm 1982, Đảng ủy Trường Đại học Sư phạm Hà Nội cử Thầy sang học tập lý luận tại Trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc (nay là Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh), nhưng vẫn đảm nhiệm việc giảng dạy tại Trường. Tốt nghiệp trường Đảng, tháng 9/1984 Thầy được giao nhiệm vụ làm Phó chủ nhiệm Khoa và đến tháng 1/1988 được bổ nhiệm làm Chủ nhiệm Khoa Lịch sử.
Năm 1991, Thầy được phong học hàm Phó giáo sư, chuyên ngành Lịch sử. Tháng 4/1992, Thầy được Bộ trưởng Bộ Giáo dục bổ nhiệm làm Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
Gần 6 năm (từ tháng 4/1992 đến tháng 11/1997), trên cương vị lãnh đạo Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Thầy đã cùng với Đảng ủy, Ban Giám hiệu, Ban Chấp hành Công đoàn, Đoàn Thanh niên, lãnh đạo các khoa và toàn thể cán bộ, công nhân viên trong trường xây dựng được khối đoàn kết, kế thừa những truyền thống tốt đẹp của Nhà trường, của các bậc lãnh đạo tiền nhiệm và sự nỗ lực của tập thể nhà trường, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội tiếp tục phát triển. Từ đào tạo, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế, cơ sở vật chất… đều có những những tiến bộ. Mô hình của trường Sư phạm cũng được Thầy và các đồng chí lãnh đạo cùng thời và sau đó hết sức tâm huyết củng cố và phát triển. Thầy cũng là người đặt nền móng đầu tiên cho sự ra đời của một số khoa mới của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội sau này như: Giáo dục Thể chất, Giáo dục Đặc biệt, Trường phổ thông thực hành Nguyễn Tất Thành... Thầy cũng đã từng kiêm nhiệm Giám đốc Trung tâm đào tạo từ xa của Trường, góp phần đào tạo giáo viên theo một hình thức mới, thực hiện mục tiêu giáo dục cho mọi người, học tập suốt đời cho đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Một dấu ấn để lại trong thời kì này là đời sống của cán bộ, nhất là vấn đề nhà ở của cán bộ trong trường được cải thiện một cách căn bản.
PGS.TS Nghiêm Đình Vỳ không chỉ có nhiều đóng góp xây dựng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội mà Thầy còn có nhiều đóng góp cho việc xây dựng Đại học Quốc gia Hà Nội. Sau khi Đại học Quốc gia Hà Nội được thành lập (tháng 12/1993) trên cơ sở tổ chức lại ba trường đại học lớn: Đại học Tổng hợp Hà Nội, Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội, Thầy được bổ nhiệm làm Phó giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội. Vừa là Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội - một thành viên của Đại học Quốc gia Hà Nội, Thầy vẫn hoàn thành tốt nhiệm vụ Phó giám đốc phụ trách công tác đào tạo. Bên cạnh những đóng góp nói trên, còn phải nói đến những đóng góp khác của Thầy trên lĩnh vực báo chí, xuất bản (Tổng biên tập Bản tin ĐHQGHN và Tổng biên tập Nhà xuất bản ĐHQGHN). Tuy giữ nhiều trọng trách lãnh đạo, quản lý nhưng PGS.TS Nghiêm Đình Vỳ vẫn không quên công tác chuyên môn. Thầy đã từng tham dự và báo cáo tại nhiều hội thảo khoa học ở ngoài nước như: về Lịch sử Đông Nam Á tại Thái Lan, về Lịch sử Lào tại Lào, về giáo dục đại học tại Pháp, về sách giáo khoa lịch sử phổ thông tại Nhật Bản, về đào tạo từ xa tại Mỹ...
PGS.TS Nghiêm Đình Vỳ luôn dành thời gian cho công tác giảng dạy. Thầy vẫn lên lớp dạy chuyên đề về Lịch sử Thế giới cho học viên Cao học của Khoa Lịch sử trường ĐHSP HN. Thầy đã hướng dẫn thành công 3 nghiên cứu sinh, nhiều luận văn cao học. Hiện nay còn tham gia hướng dẫn cao học, nghiên cứu sinh tại Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng giảng viên lý luận chính trị thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội. Thầy vẫn dành nhiều thời gian để tham gia viết một số giáo trình đại học, cao đẳng về lịch sử, và sách tham khảo, tiêu biểu như: chủ biên cuốn "Lịch sử Thế giới trung đại", "Lịch sử Thế giới cổ trung đại"...; là tác giả hai cuốn sách chuyên khảo: Hồ Chí Minh và giáo dục - Toàn thư, NXB Từ điển Bách khoa, Hà Nội 2008; Giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ ngày nay, NXB ĐHSP Hà Nội, 2009,... Tính đến nay, Thầy đã có hơn 100 bài báo về lịch sử, giáo dục, chính trị đăng trên các tạp chí Nghiên cứu lịch sử, Lịch sử Đảng, Nghiên cứu giáo dục, Khoa giáo, Tuyên giáo, ThThầy tin Đối ngoại...Thầy cũng có nhiều đóng góp cho giáo dục phổ thThầy, là chủ biên của sách giáo khoa "Lịch sử lớp 7" và là một trong các tác giả của "Lịch sử lớp 10".
Tháng 7 năm 2000 Thầy được điều chuyển lên làm Vụ trưởng Vụ Giáo dục của Ban Khoa giáo Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam. Năm 2002, Thầy được bổ nhiệm làm Phó trưởng ban Khoa giáo Trung ương. Tại đây, Thầy đã từng là Phó trưởng ban Thường trực Ban Khoa giáo Trung ương, Bí thư Đảng ủy cơ quan Ban Khoa giáo Trung ương, ủy viên Thường vụ Đảng ủy Khối các cơ quan Trung ương. Sau Đại hội X của Đảng, khi hợp nhất Ban Văn hóa - Tư tưởng và Ban Khoa giáo thành Ban Tuyên giáo Trung ương, Thầy tiếp tục giữ chức Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Phó Bí thư Đảng ủy cơ quan Ban Tuyên giáo Trung ương cho đến tháng 11 năm 2008, rồi chuyển sang làm việc theo chế độ chuyên gia cao cấp của Ban Tuyên giáo Trung ương.
PGS.TS Nghiêm Đình Vỳ, tuy còn đang công tác tại Ban Tuyên giáo Trung ương, nhưng vẫn luôn tâm huyết xây dựng trường ĐHSP Hà Nội. Hiện nay, Thầy kiêm nhiệm làm Viện trưởng Viện Khoa học xã hội trực thuộc trường ĐHSP Hà Nội, không hưởng lương hay phụ cấp gì của trường, chỉ với mong muốn đẩy mạnh hơn nữa việc nghiên cứu khoa học phục vụ đào tạo. Sau một số năm hoạt động, mặc dù số lượng cán bộ trong Viện rất it, nhưng cũng đã thu được kết quả ban đầu về nghiên cứu khoa học và đào tạo. Thầy đã cùng với GS.TS Trần Đăng Xuyền, Phó Hiệu trưởng, kiêm Phó Viện trưởng Viện KHXH và các Giám đốc trung tâm trực thuộc Viện tổ chức một số hội thảo, nghiên cứu các đề tài khoa học trọng điểm, đẩy mạnh hợp tác quốc tế… được nhà trường đánh giá tốt.
Hình ảnh PGS.TS Nghiêm Đình Vỳ, người thầy mẫu mực, một nhà quản lý, một nhà giáo tâm huyết với nghề nghiệp, một người cha một mình nuôi các con trưởng thành, một cán bộ cao cấp do Trung ương quản lý nhưng sống giản dị, chân thành luôn khắc sâu trong tâm trí, tình cảm của bạn bè, đồng nghiệp, của nhiều thế hệ sinh viên suốt mấy chục năm với lòng biết ơn, niềm tôn kính. Đó chính là hạnh phúc thiêng liêng, to lớn mà dễ mấy người có được!
Nguyễn Mai Hương
Cựu sinh viên khoa Lịch sử - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, hiện công tác tại ĐH Quốc gia Hà Nội