Lê Hải

Phó giáo sư Vũ Tường từ Đại học Oregon cùng nhóm chuyên gia chính trị học Đông Nam Á hoàn tất công trình về lý thuyết ứng dụng mang tính nền móng cho các nghiên cứu đương đại trong khu vực.

NXB Đại học Stanford và Trung Tâm Đông Tây đã xuất bản bô%3ḅ sách là sản phẩm khoa học của nhiều nghiên cứu được nhiều chuyên gia đầu ngành tham gia, kéo dài suốt từ 2003 đến 2008, do PGS Vũ Tường cùng biên soạn với PGS Dan Slater và PGS Erik Martinez Kuhonta.

Chuyên ngành khu vực học (area studies) với phương pháp nghiên cứu định tính (qualitative research) mang mục tiêu tích lũy kiến thức (knowledge accumulation) để đạt đến sự thông hiểu diễn giải (interpretive understanding) chính là những điểm chính yếu mà nhóm khoa học gia muốn khuyến khích giới chuyên gia trong vùng áp dụng để có thêm đóng góp vào kho tàng kiến thức thế giới.

Các nghiên cứu về khu vực Đông Nam Á chiếm mô%3ḅt tỷ lê%3ḅ vô cùng nhỏ trong tổng số những nghiên cứu trong ngành chính trị so sánh ở các vùng khác nhau trên thế giới - chỉ bằng mô%3ḅt nửa số nghiên cứu về Trung Đông hay Hạ Sahara, mô%3ḅt phần tư số nghiên cứu về Đông Á - tức chỉ chiếm 4,3% trong khi có đến 63% nghiên cứu là về Tây Âu hay châu Mỹ La-tinh.

Mặc dù ít nhưng có những nghiên cứu ở Đông Nam Á như công trình của Benedict Anderson lại trở thành kinh điển cho nhiều ngành nghiên cứu mà đặc biê%3ḅt là bản sắc dân tô%3ḅc ở đủ mọi vùng khác nhau trên thế giới, cho thấy tiềm năng của khu vực này trong nghiên cứu khoa học.

Định tính và diễn giải

Nhóm chuyên gia lý thuyết mà PGS Vũ Tường tham gia hoàn toàn nghiêng về phương pháp nghiên cứu định tính, mô%3ḅt xu hướng mà họ ghi nhâ%3ḅn chiếm đến hai phần ba số lượng bài viết trên mô%3ḅt số tạp chí chuyên ngành chính trị so sánh trong quãng thời gian từ 1989-2004.

Từ bỏ các khảo sát số liê%3ḅu và dùng phép tính xác suất thống kê, họ nhấn mạnh đến tính phổ biến và hữu dụng của phương pháp nghiên cứu thiên về xác định tính chất (qualitative research), và tâ%3ḅp trung vào mô%3ḅt hay hai quốc gia.

Có những nghiên cứu chỉ phát xuất từ mô%3ḅt quốc gia như khái niê%3ḅm vốn xã hô%3ḅi của GS Robert Putnam, nhưng trở thành công cụ giúp giới khoa học và các nhà hoạch định chính sách từ nhiều khu vực trên thế giới hiểu và định hướng phát triển cho mình.

Con đường đi đến sự thâ%3ḅt khoa học theo hướng này là tích lũy kiến thức và quan sát các tính chất cả nô%3ḅi tại lẫn phổ quát (intensive/extensive) trong thời gian dài tiếp câ%3ḅn liên tục với đối tượng khảo sát.

Có thể thấy hê%3ḅ phái này hấp thụ nhiều ảnh hưởng từ thành quả hàng chục năm lao đô%3ḅng khoa học ở vùng Đông Nam Á của các chuyên gia ngành nhân học như GS Clifford Geertz, đang được ứng dụng mạnh vào các ngành nghiên cứu chính trị.

Những chuyên gia như GS. Benedict Kerkvliet cũng nhờ tích lũy kiến thức qua quá trình nghiên cứu tiếp câ%3ḅn lâu dài mà xây dựng được hê%3ḅ thống khái niê%3ḅm giúp hiểu nô%3ḅi lực của vùng nông thôn trong quá trình phát triển của xã hô%3ḅi, đặc biê%3ḅt là với các nghiên cứu đặt nền móng cho cả mô%3ḅt ngành nghiên cứu Viê%3ḅt Nam học ở Úc và các nước trong vùng.

Lý thuyết và ứng dụng

Mặc dù bàn về lý thuyết, tâ%3ḅp sách của PGS Vũ Tường và nhóm chuyên gia cũng có thể coi là mô%3ḅt bô%3ḅ sách giáo khoa đầy đủ về chính trị Đông Nam Á, vì mỗi phương pháp nghiên cứu đều được minh họa và đánh giá trên mô%3ḅt hê%3ḅ thống kiến thức được tích lũy đâ%3ḅm đặc về khu vực.

Bài viết riêng của Vũ Tường cũng là mô%3ḅt phép so sánh đối chiếu giữa bốn hê%3ḅ phái phân tích khác nhau với bốn phương pháp lý thuyết riêng biê%3ḅt, giúp những ai muốn nghiên cứu Đông Nam Á dễ dàng chọn lựa "lăng kính" phù hợp với lượng thông tin hiê%3ḅn có và điều kiê%3ḅn nghiên cứu của mình.

Mô%3ḅt quan điểm cũng được nêu ra là nghiên cứu khu vực Đông Nam Á không chỉ là để giúp bên ngoài hiểu khu vực hơn, hay giúp các chuyên gia trong khu vực hiểu mình hơn, mà còn là để tìm ra những kinh nghiê%3ḅm mà các khu vực khác trên thế giới cần học hỏi.

PGS Vũ Tường là chuyên gia về chính trị tại Viê%3ḅt Nam và Indonesia, với nhiều công trình nghiên cứu về khu vực, và gần đây là các khái quát về chủ nghĩa dân tô%3ḅc tại Viê%3ḅt Nam - chủ đề Tạp chí mùa Thu của Talawas.

Ông cũng muốn gửi gắm thêm vài điều đến giới khoa học Viê%3ḅt Nam và đô%3ḅc giả của đài BBC, rằng khi áp dụng phương pháp định tính trên cơ sở phân tích sâu mô%3ḅt case study hay so sánh mô%3ḅt số nhỏ case studies có thể "nghiên cứu sâu về mô%3ḅt hiê%3ḅn tượng chính trị của Viê%3ḅt Nam, nhưng không tuyê%3ḅt đối hóa những kết luâ%3ḅn mà đối chiếu chúng với trường hợp tương tự ở các nước khác, hoặc ở chính Viê%3ḅt Nam nhưng ở mô%3ḅt thời kỳ lịch sử khác."

Chính trị Viê%3ḅt Nam

"Mục đích đầu tiên là nhằm giải thích hiê%3ḅn tượng đó, [...] mục đích tham vọng hơn là giải thích cho cả mô%3ḅt phạm trù của hiê%3ḅn tượng đó."

PGS Vũ Tường cũng nêu ra "thành kiến sai lầm của nhiều nhà nghiên cứu, cả ở Viê%3ḅt Nam lẫn nước ngoài, cho rằng Viê%3ḅt Nam rất đặc biê%3ḅt, không giống nước nào cả, và tốt nhất chỉ nên nghiên cứu riêng Viê%3ḅt Nam".

"Hiê%3ḅn nghiên cứu chính trị về Viê%3ḅt Nam rất yếu và thiếu, ở nước ngoài vì ảnh hưởng cuô%3ḅc chiến Viê%3ḅt Nam nên phần nhiều nghiên cứu bị chính trị hóa, không khách quan, còn ở trong nước thì tất cả các môn khoa học xã hô%3ḅi đều bị chính trị hóa, riêng khoa học chính trị bị thu hẹp về nghiên cứu lịch sử Đảng và chủ nghĩa Mác-Lê, kèm theo điều kiê%3ḅn nghiên cứu điền dã khó khăn và tài liê%3ḅu rất thiếu thốn".

"Việt Nam là một case study có giá trị cho các nghiên cứu so sánh về chiến tranh, cách mạng, chủ nghĩa dân tộc, sự thành lập nhà nước, chế độ cộng sản Mao-ít, xã hội độc tài toàn trị, phong trào dân chủ, chính trị nông thôn, quan hệ trí thức và nhà nước, và toàn cầu hóa." - PGS Vũ Tường chia sẻ với đô%3ḅc giả BBC tiếng Viê%3ḅt.

Southeast Asia in Political Science: Theory, Region and Qualitative Analysis được NXB Đại học Stanford xuất bản năm 2008.

Nguồn: http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2009/10/091028_vutuong.shtml